Op 1 januari 1998 waren er in de bevolkingsregisters van de Belgische gemeenten in totaal 316 295 verschillende familienamen geregistreerd. Iets meer dan de helft van deze naamvormen (53%) kwam slechts één, twee of drie keer voor. De meeste van deze weinig voorkomende familienamen zijn buitenlandse namen.

Op 1 januari 2008 bevatte het Belgische bevolkingsregister in totaal 515 878 verschillende familienamen. Hiervan kwamen maar liefst 237 870 namen maar één keer voor, 61 506 namen kwamen slechts twee keer en 39 023 namen kwamen slechts drie keer voor. Het betreft hier veelal buitenlandse namen, die de migratie naar België uit alle hoeken van de wereld weerspiegelen.

Verdwijnen er familienamen?

De familienamen die nu al weinig voorkomen, dreigen te verdwijnen. Dat is om twee redenen minder dramatisch dan het op het eerste gezicht lijkt: ten eerste gaat het in België vaak om namen met een bijzondere spelling. De naam Dolleslaegers bijv. telde in 1998 nog acht naamdragers, in 2008 nog zeven, maar de gebruikelijkere variant Olieslagers is met 172 naamdragers in 2008 niet meteen bedreigd. Ten tweede bevat de Belgische namenlijst ook een groot aantal namen van buitenlanders, onder meer Nederlanders. Deze namen zijn weliswaar zeldzaam in de Belgische context, maar in hun land van oorsprong zijn ze niet met uitsterven bedreigd.

De Vlaamse bevolking vergrijst

Peeters en Janssens zijn nog steeds de frequentste familienamen in Vlaanderen. Omdat zij met tienduizenden zijn, hebben zij de meeste kansen om hun familienaam door te geven aan nakomelingen. Toch is hun aantal de laatste tien jaar afgenomen.

Niet alleen de zeer frequente namen, maar ook vele doorsnee Vlaamse familienamen, die gemiddeld enkele honderden naamdragers hebben, zijn het laatste decennium minder frequent geworden. De Vlaamse bevolking vergrijst!

Hoe zijn onze familienamen verspreid?

Familienamen zijn streekgebonden: de meeste familienamen komen geconcentreerd voor in een kerngebied in een bepaalde regio, waar de bakermat van de naam ligt. Ze worden door enkele honderden mensen gedragen, bijvoorbeeld de familienaam Marynissen in Vlaanderen (provincie Antwerpen), de familienaam Konijn in Nederland (provincie Noord-Holland). Een kleiner aantal zeer gangbare namen als Peeters, Janssen(s), Van den Berg, De Jong, die op verschillende plaatsen tegelijk zijn ontstaan, hebben een ruimere verspreiding: ze komen in grote delen van het taalgebied voor. De verspreiding van familienamen in Nederland kunt u op opzoeken op: https://www.meertens.knaw.nl/nfb/.

Verhuizen Vlamingen en Nederlanders vaak?

Uit de verspreiding van zijn familienaam in een aaneengesloten gebied in een bepaalde streek is af te leiden dat de gemiddelde Vlaming bij voorkeur in zijn geboortestreek blijft wonen. Toch zijn van elke redelijk frequente naam wel naamdragers te vinden die zich buiten hun oorsprongsgebied hebben gevestigd. Zo oefenen de grote steden onmiskenbaar een zekere aantrekkingskracht uit. Maar deze uitgewekenen worden in hun nieuwe woonplaats doorgaans niet meteen zeer talrijk.

Nederlanders blijken wat vaker verhuisd te zijn dan Vlamingen: op kaarten met de verspreiding van een naam in Nederland is meer migratie zichtbaar. In de eerste plaats naar de Randstad, in mindere mate ook naar andere streken in Nederland. In de driehoek Rotterdam-Den Haag-Amsterdam komen bijv. in grote aantallen Friese namen op -stra voor (Zijlstra, Terpstra, Boonstra), Groningse namen op -sema (Hoeksema, Wiersema), Drentse namen op -ing (Oosting, Hoving), Overijsselse namen met het voorzetsel te (Ter Haar, Ten Hove) en Zeeuwse patroniemen op -se (Janse, Pieterse, Cornelisse). Relatief weinig Hollanders daarentegen zijn van de Randstad verhuisd naar de zuidelijke en de noordelijke provincies. Dat blijkt uit de verspreiding van autochtoon Zuid-Hollandse namen als Den Uyl, Den Besten, Baars, Tromp enzovoort, die tot op heden voornamelijk in Zuid-Holland voorkomen.

geschiedenis

Onze voorouders, de Germaanse volksstam van de Franken, hadden een...

betekenis

Maar op het ogenblik dat een soortnaam eigennaam wordt, gaat de lexicale...

variatie

Familienamen zijn historische taalvormen. Ze zijn ontstaan uit...

groepen

Wat was de motivering bij de eerste toekenning van de naam, met andere...

verspreiding

Op 1 januari 1998 waren er in de bevolkingsregisters van de Belgische...

onze familienaam

Tot zover de theorie! Hierna heb ik geprobeerd om alle theorie toe te...

Sorry, this website uses features that your browser doesn’t support. Upgrade to a newer version of Firefox, Chrome, Safari, or Edge and you’ll be all set.